20 jaar monitoring locatiedynamiek

2019 topjaar voor investeringen door bedrijven

De bovenregionale locatiedynamiek in Nederland betrof in 2019 ruim 10.000 banen in Nederland, waarvan circa 6.000 nieuwe werkgelegenheid. Aanhoudende ruimtevraag vanuit de logistiek en een toenemend aantal concentratiebewegingen van kantoorgebruikers naar (OV-)toplocaties zijn de belangrijkste drijfveren van de investeringsdynamiek door 46 bedrijven in 2019. Dit blijkt uit jaarlijks onderzoek van Stec Groep naar strategische bedrijfsverplaatsingen in en naar Nederland door grote bedrijven. Voor 2020 verwachten we een terugval door toenemende onzekerheid en teruglopen van vertrouwen als gevolg van de coronacrisis.

Dit jaar bestaat de Database Locatiebeslissingen Nederland twintig jaar. Een mooie aanleiding om de resultaten op een rij te zetten. Download onderaan dit artikel het digitale boekje ‘Logica in locatiepatronen – 20 jaar monitoring locatiedynamiek bedrijven’ aan. U leest hierin de bevindingen, inclusief verwachtingen voor de grootste segmenten en tips om te werken aan toekomstbestendige werklocaties.

Resultaten 2019: hoog investeringsniveau bij bedrijven

2019 gaat de boeken in als een topjaar vanuit het oogpunt van investeringsdynamiek van bedrijven. In totaal waren er 46 bovenregionale locatiebeslissingen, goed voor ruim 10.000 banen. Bij zo’n 60% van de banen (ruim 6.000) gaat het om nieuwe werkgelegenheid voor Nederland. Ten opzichte van recordjaar 2018 is sprake van een lichte daling. De logistieke sector was verantwoordelijk voor een groot deel van de locatiebeslissingen. Voorbeelden zijn: Michael Lewis Company dat zijn eerste Europese distributiecentrum bouwt in Dinteloord (Steenbergen), Decathlon koos voor een brownfieldlocatie in Tilburg en Lidl kondigde aan zich te vestigen op Stichtse Kant in Almere. In de kantorenmarkt zien we een verdere concentratie naar de G4. Zo koos IT-beveiligingsdienstverlener SecureLink voor een verhuizing van Sliedrecht naar Utrecht en verplaatst Body & Fit het hoofdkantoor van Heerenveen naar Amsterdam. De investeringsdynamiek vanuit industriële bedrijven komt zowel van buitenlandse bedrijven die een eerste vestiging in Nederland openden, als vanuit al in Nederland gevestigde bedrijven. Het Britse Innocent Drinks, producent van vruchtensap, bouwt een nieuwe fabriek in de Rotterdamse haven. Siemens Digital Industries Software verhuisde van Den Bosch naar de Brainport Industries Campus in Eindhoven.

20 jaar bovenregionale locatiebeslissingen: markt met grote impact

Ieder jaar vinden 25 tot 50 grote bovenregionale locatiebeslissingen plaats. In aantal is de bovenregionale verhuisdynamiek slechts een beperkt deel van de totale dynamiek op de bedrijfsruimte- en kantorenmarkt in Nederland. Wel is de directe economische impact vaak groot. Jaarlijks zijn 5.000 tot 12.000 banen gemoeid met de dynamiek. 40% betreft nieuwe werkgelegenheid voor Nederland (door het openen van een eerste vestiging, extra vestigingen of uitbreidingen). Het gros van de beslissingen zijn distributiecentra (30%) en hoofdkantoren (28%).

Coronacrisis leidt tot onzekerheid over bedrijfsinvesteringen in 2020

Bedrijven stellen tijdens onzekere tijden grote investeringsbeslissingen uit, waaronder keuzes over huisvesting. We verwachten dat de huidige coronauitbraak een vergelijkbaar effect gaat hebben voor de investeringsdynamiek in 2020 (en mogelijk 2021). Nu al zien we in onze databases dat er 25% minder opname van logistiek vastgoed is in Q1 2020 ten opzichte van Q1 2019. Voor de kantorenmarkt is dit circa 15% afname. De precieze impact van de crisis is ongewis, maar de economische neergang die we nu meemaken is ongekend groot. Bedrijven zetten uitbreiding of verplaatsing in de ijskast en maken een pas op de plaats als het gaat om investeringen in pand en productieproces. Dit werkt uiteraard door in de keten. Tijdens de kredietcrisis vanaf 2008 was ook duidelijk een verminderd investeringsvermogen zichtbaar.

Tegelijkertijd kunnen op langere termijn ook andere, positieve effecten optreden. Als gevolg van de coronacrisis zullen overheden en bedrijven de productieketen bijvoorbeeld minder gevoelig willen maken voor incidenten en minder afhankelijk maken van wat er in één land gebeurt en wordt besloten. We verwachten dat er meer productielocaties in Europa zullen ontstaan als gevolg van reshoring en near-sourcing. Landen, organisaties en bedrijven zullen grotere strategische voorraden gaan aanhouden in nationale distributiecentra dicht bij de klanten, in plaats van centrale distributiecentra voor meerdere landen. Bij productie verwachten we dat sprake zal zijn van een bredere strategie en niet meer focus op één land voor de inkoop. Dit kan lokaal tot nieuwe investeringen leiden.

E-commerce is belangrijke aanjager van locatiedynamiek

De opkomst van e-commerce heeft in de afgelopen jaren een golf van locatiedynamiek teweeg gebracht. Meest in het oog springend zijn de XXL-distributiecentra in Nederland, waarin de online aankopen van onder meer kleding en elektronica hun weg vinden binnen Nederland en naar de rest van Europa. Maar denk ook aan de kantoren van e-commerce (gerelateerde) giganten als Coolblue, Bol.com, Adyen of Takeaway.com. De boost die deze bedrijven met zich meebrengt is vergelijkbaar met de investeringshausse van de interneteconomie begin jaren 2000.

Toekomst: economische transities als energie en circulair nieuwe generatie investeringsdynamiek?

De economie vernieuwt en verduurzaamt. Circulariteit, energietransitie en digitalisering zijn de grootste investeringsthema’s die impact hebben op werklocaties. Dit zien we nu al terug in de investeringsdynamiek. Zo zien we dat de circulaire economie tot extra of nieuwe investeringsdynamiek leidt. Voorbeelden zijn de nieuwe fabrieken van Morssinkhof Rymoplast in Heerenveen (kunststofrecycling), Purified Metal Company in Delfzijl (metaalrecycling) en Mitsubishi Materials in Moerdijk (recycling elektronische apparaten). Cruciale locatiefactoren hierbij: (1) voldoende fysieke en milieuruimte en (2) via water ontsloten locaties.

Ook de energietransitie begint zichtbaar te worden in de locatiedynamiek. Zo is de bouw van een waterstoffabriek in Delfzijl aangekondigd en trok Vlissingen onder meer een productielocatie (Vestas) en een onderhoudslocatie (Ørsted) voor windmolens aan.

Digitalisering en robotisering leiden vooral tot bedrijfsinterne investeringen om competitief te blijven en de productiviteit te verhogen. Met name de industriële bedrijven zijn honkvast en investeren bij voorkeur op of nabij de bestaande vestigingslocatie. De toegenomen behoefte aan clustering en het delen van faciliteiten is bijvoorbeeld zichtbaar op de Brainport Industries Campus in Eindhoven. Bedrijven zoeken steeds vaker vestiging in innovatieve werkmilieus in stedelijke gebieden.