De opkomst van food en versterking van vitale verszaken

Iedere binnenstad en middelgroot centrum heeft specialistische verszaken nodig (zoals bakkers, slagers en groenteboeren). Zij geven de straten smoel en zijn van grote meerwaarde. In ons whitepaper ‘De opkomst van food en versterking van vitale verszaken’ gaan we in op de kansen en uitdagingen voor vitale verszaken in centrumgebieden en welke rol gemeenten hierin hebben. Aan het einde van dit artikel kunt u het whitepaper downloaden.

Kansen voor en meerwaarde van verszaken

Onze interesse in food en het ambacht neemt toe. We hechten veel waarde aan lokale en ambachtelijke producten en willen persoonlijke aandacht. Er is een brede maatschappelijke interesse in food. Denk hierbij aan populaire tv-programma’s zoals Heel Holland Bakt of Keuringsdienst van Waarde. Door de coronapandemie steeg de omzet van verszaken bovendien aanzienlijk.

Goed ondernemerschap en innovatie zijn nodig om als verszaak voor de klant relevant te blijven. In de praktijk gebeurt dat ook. Verschillende verszaken veranderen naar gemengde concepten zoals de delicatessenzaak met een proeflokaal of de bakker annex lunchroom.

Onderscheidende verszaken dragen bij aan de aantrekkelijkheid van de winkelstraten en zijn van meerwaarde voor winkelgebieden. Dat blijkt uit figuur 1. Hoe groter het aandeel verszaken, hoe kleiner het aandeel leegstand. Uiteraard zijn er meerdere samenhangende factoren van invloed op dit verband, maar hieruit blijkt wel het belang van food voor centra.

Figuur 1: Aandeel verszaken en leegstaande panden voorzieningenmix binnenstad

Uitdagingen voor verszaken in centra

Er komen steeds meer foodaanbieders bij met recent vooral de opkomst van de city-supermarkten en de flitsbezorgdiensten. Deze nieuwe aanbieders pakken hun ‘foodaandeel’. Vanwege het onderscheidende karakter van de verszaken ten opzichte van deze nieuwe spelers verwachten we echter niet dat er anno 2022 nog veel verszaken worden verdrongen door deze nieuwe spelers.

Wel is bedrijfsopvolging een grote opgave voor verszaken. De komende jaren gaat bijvoorbeeld één op de drie bakkers met pensioen maar opvolgers zijn moeilijk te vinden. Het gevolg is dat goedlopende verszaken na tientallen jaren verdwijnen uit het straatbeeld. Dat is jammer. Er is veel dynamiek in de verschillende soorten verszaken. Zo blijkt uit figuur 2 dat het aantal traditionele verszaken zoals bakkers en slagers afneemt maar het aantal delicatessenzaken, snoep- en chocoladewinkels juist toeneemt. Er is voor de binnensteden en middelgrote centra dus zowel een uitdaging (leegstand) als een kans (versterken van centrumdelen met kansrijke verszaken).

Figuur 2: Dynamiek binnen enkele typen verszaken en supermarkten en drogisterijen tussen 2015-2022

Welke rol hebben gemeenten en centrumorganisaties voor vitale verszaken?

We voorzien de volgende rollen om in te zetten op vitale verszaken:

Er is een visie op food en een goede functiemix nodig. Er is inzicht nodig in welke centrumdelen of straten de verszaken aanwezig en gewenst zijn en waar de kansen en opgaven liggen.
Verken de mogelijkheden voor clustering van verszaken. Onderscheidende verszaken profiteren van elkaars nabijheid. Uitdaging is om vóór en mét zowel vers-ondernemers als eigenaars tot een goed voorstel te komen.
Stimuleer ondernemerschap met flexibiliteit in beleid en bestemmingsplan. Er zijn verschillende verszaken die veranderen naar gemengde concepten. Daarvoor is ruimte en flexibiliteit nodig in beleid en regelgeving.
Zorg voor organisatorische en/of financiële ondersteuning. Versondernemers zijn vakmensen, maar hebben soms weinig kennis of tijd voor (online-)promotie of online-verkoop. Er zijn tal van lokale initiatieven die best een duwtje in de rug kunnen gebruiken.
Zet in op bedrijfsopvolging en stimuleer lokale samenwerking tussen mbo en mkb. Steeds meer gemeenten zien een mismatch tussen de scholing van personeel en het gevraagde personeel en zetten in op samenwerking tussen mkb en mbo.

Er is letterlijk werk aan de winkel om goede verszaken optimaal te faciliteren.